هر ساله حدود ده هزار مورد مارگزیدگی در ایران گزارش می شود! بالاترین آمار مارگزیدگی و عقرب گزیدگی در ایران، متعلق به استان خوزستان است. برخلاف تصور عمومی تمامی مارگزیدگی های مارهای سمی منجر به مرگ نمی شود، چرا که در بیش از سه چهارم موارد، مار تنها بخشی از سم خود را به انسان تزریق می کند تا بتواند جان خود را نجات دهد. مارها اغلب در مواردی که قصد شکار دارند، تمام زهر خود را به طعمه تزریق می کنند تا سرعت مرگ طعمه را افزایش دهند و بتوانند آن را به راحتی ببلعند. یک چهارم از کل مارگزیدگی اتفاق افتاده برای انسان ها نیز به این شکل است، یعنی مار به قصد کشت حمله کرده و بخش اعظم زهر خود را به قربانی تزریق می کند.
در چنین موارد نجات جان فرد در گرو انجام اقدامات اولیه صحیح، حفظ آرامش و ماجعه سریع به مراکز درمانی است. حتی گاهی اوقات گزش مارهای غیر سمی هم می تواند خطرناک باشد و منجر به واکنش های آلرژیک یا عفونت در بدن شود.
شناسایی مارهای سمی
گونه های مختلفی از انواع مارهای سمی و غیر سمی در ایران زندگی می کنند. شناسایی و تشخیص این تعداد گونه مختلف از یکدیگر اصلاً کار آسانی نیست و نیاز به دانش و تجربه بالا دارد. بنابراین توصیه می شود در مواردی که قادر به تشخیص سمی یا غیر سمی بودن مار نیستید، فرض را بر این بگذارید که مار مهاجم، سمی بوده است و سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.
بیشترین آمار مارگزیدگی ها در ایران به ترتیب به مار جعفری، افعی، مار شاخدار و کفچه مار تعلق دارد.
تشخیص مارگزیدگی
اگر شخصی توسط مار گزیده شود، بلافاصله متوجه آن می شود! حتی اگر گزش، بسیار سریع رخ دهد و مار به سرعت ناپدید شود نشانه هایی وجود دارد که می توان با توجه به آن مارگزیدگی را به راحتی تشخیص داد.
برخی از نشانه های عمومی گزش مار، در ادامه آورده شده اند:
- زخمی به شکل دو سوراخ فاصله دار
- تورم و قرمزی اطراف زخم
- درد در محل گزش
- مشکل در تنفس
- استفراغ و حالت تهوع
- تاری دید
- تعریق و ترشح بزاق
- بی حسی صورت و اعضای بدن
علائم عمومی مارگزیدگی
گزش مار سمی می تواند علائم و عوارض مختلفی به دنبال داشته باشد. برخی از رایجترین علائم ناشی از مارگزیدگی عبارتند از:
- درد موضعی و تورم
- تشنج
- حالت تهوع
- فلج
علائم گزش برخی مارهای خاص
گزش برخی مارهای سمی باعث ایجاد علائم منحصربفرد می شود.
مار زنگی و علائم گزش آن
مارهای زنگی با داشتن حلقه هایی در انتهای دم خود، به راحتی قابل شناسایی هستند. این مارها با لرزاندن بخش انتهایی دمشان صدای خاصی تولید می کنند که نشانه تهدید است. مار های زنگی از بزرگترین مارهای سمی هستند که گزش آن ها سالانه جان انسان های زیادی را در سراسر جهان می گیرد. این مارها تقریباً در هر زیستگاهی یافت می شوند. مناطق باز که مارها می توانند در طول روز در سایه سنگ ها، صخره ها و کنده درختان پنهان شوند از رایجترین زیستگاه های مارهای زنگی به شمار می روند.
علائم گزش مارهای زنگی
علائم اختصاصی گزش مارهای زنگی شامل موارد زیر است:
- درد شدید
- افتادگی پلک چشم ها
- فشار خون پایین
- تشنگی
- خستگی یا ضعف عضلانی
مارهای موکاسین آبی یا پنبه دهان
موکاسین آبی نوع دیگری از انواع افعی ها است. این مار با عنوان “دهان پنبه ای” نیز شناخته می شود زیرا قسمت داخلی دهان آن ها از یک ماده سفید و پنبه ای پوشیده شده است. طول متوسط موکاسین آبی، بین ۱ تا ۱.۵ متر است. مارهای بالغ این گونه پوست قهوه ای تیره تا سیاه، دارند و نوارهای افقی به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه بر بدنشان خودنمایی می کند. رنگ نوارها در مارهای موکاسین آبی جوان، قهوه ای یا نارنجی است درحالیکه دم آن ها به رنگ زرد دیده می شود. این مارها معمولاً یا در آب زندگی می کنند و یا نقاطی در نزدیکی آب را برای زندگی ترجیح می دهند.
علائم گزش مارهای موکاسین آبی
گزش مارهای موکاسین آبی علائمی مشابه با مارگزیدگی مار مسی دارد که شامل موارد زیر است:
- درد و علائم آنی
- تغییر رنگ پوست
- شوکه شدن
- فشار خون پایین
- ضعف
مار مسی
مارهای مسی به رنگ های خرمایی مایل به قرمز یا طلایی با الگوهایی به شکل ساعت شنی هستند. این مارها به طور معمول، به طول ۰.۵ تا یک متر دیده می شوند. مارهای مسی در اکثر موارد در جنگل ها، مرداب ها، مناطق صخره ای و رودخانه ها یافت می شوند و تهاجمی نیستند. بیشتر مارگزیدگی های مربوط به این گونه خاص، به صورت تصادفی رخ می دهد. به عنوان مثال اگر به طور تصادفی پایتان را روی یک مار مسی قرار دهید و یا بیش از حد به آن ها نزدیک شوید، به احتمال بسیار بالایی نیش این مار سمی را تجریه خواهید کرد.
علائم گزش مار مسی
- درد و علائم آنی
- تغییر رنگ پوست
- شوکه شدن
- فشار خون پایین
- ضعف
مارهای مرجانی
مارهای مرجانی دارای باندهای سیاه، زرد و قرمز هستند و اغلب با مارهای غیر سمی پادشاه اشتباه گرفته می شوند. یک مار مرجانی از روی باندهای قرمز و زردی که بر یکدیگر مماس شده اند شناسایی می شود. آن ها در جنگل ها، باتلاق ها و مناطق شنی و بیابانی زندگی می کنند. مارهای مرجانی به طور معمول در زیر زمین و در توده های برگ ها انباشته شده پنهان می شوند.
علائم گزش مار مرجانی
علائم مخصوص گزش مار مرجان شامل موارد زیر است:
- دردی که آنی نیست
- علائمی که ساعت ها بعد بعد از گزش، ایجاد می شود
- تشنج
- افتادگی چشم پلک ها
- تغییر رنگ پوست
- معده درد
- مشکل در بلع
- سردرد
- شوکه شدن
- فلج
کمک های اولیه برای درمان مارگزیدگی مارهای مرجانی
درصورت گزیده شدن توسط این مار، باید در اسرع وقت به فوریت های پزشکی مراجعه کنید. با این حال، نکاتی وجود دارد که باید به خاطر بسپارید:
- فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
- زمان گزش را یادداشت کنید.
- آرام باشید و حرکت نکنید زیرا حرکت باعث می شود سم با سرعت بیشتری در بدن پخش شود.
- لباس های تنگ یا زیورآلات نزدیک محل مارگزیدگی را خارج کنید، زیرا احتمال دارد این نواحی متورم شوند.
- مصدوم نباید راه برود و باید با استفاده از وسیله نقلیه به مراکز درمانی منتقل شود.
- مار را نکشید یا آن را لمس نکنید. اگر می توانید از مار عکس بگیرید و برای انتخاب صحیح ترین روش درمانی به پزشک معالج، نشان دهید.
کمک های اولیه برای درمان مارگزیدگی
اقدامات و کمک های اولیه که می توان برای درمان مارگزیدگی انجام داد شامل موارد زیر است:
- حفظ آرامش
- عدم تحرک
- تمیز کردن محل گزیده شده
پس از انجام کمک های اولیه، ضروری است که مصدوم را هرچه سریعتر به مراکز درمانی برسانید تا اقدامات درمانی پیشرفته برای او انجام شود. درمان به موقع و صحیح مارگزیدگی، شانس بهبودی را به شکل چشمگیری افزایش می دهد.
مارگزیدگی و کمک های اولیه غلط مرتبط با آن
در گذشته برای درمان مارگزیدگی، کمک های اولیه ای به کار گرفته می شد که امروزه منسوخ شده اند. در حال حاضر اعتقاد بر این است که این روش ها غیر مفید یا حتی مضر و آسیب رسان هستند.
برخی تکنیک های غلط که نباید برای درمان مارگزیدگی استفاده شوند عبارتند از:
- از شریان بند استفاده نکنید.
- محل گزش مار را نبرید.
- از کمپرس سرد روی محل مارگزیدگی استفاده نکنید.
- هیچ دارویی را به فرد ندهید مگر اینکه توسط پزشک تجویز شود.
- محل گزش را بالاتر از سطح قلب قربانی قرار ندهید.
- سعی نکنید زهر را از طریق مکیدن با دهان خارج کنید.
- از دستگاه مکش پمپی برای خارج کردن زهر استفاده نکنید.
این دستگاه ها قبلاً برای خارج کردن زهر از بدن توصیه می شدند اما اکنون اعتقاد بر این است که این روش بیشتر از اینکه برای درمان مارگزیدگی مفید باشد، آسیب می رساند.
درمان گزش مار
مهمترین کاری که می توان برای درمان گزش مار انجام داد، این است که فرد مصدوم را در اسرع وقت به مرکز فوریت های پزشکی منتقل کنید. پزشک فرد مصدوم را ارزیابی می کند تا در رابطه با روند درمانی او بهترین تصمیم را بگیرد. در بعضی موارد گزیدگی توسط مارهای سمی، خطر جانی شدید وجود ندارد. نکته ای که بر شدت عوارض ناشی از گزیدگی اثر می گذارد، سن و سلامت عمومی فرد گزیده شده است. اگر گزش جدی نباشد، پزشک ممکن است زخم را تمیز کرده و واکسن کزاز برای قربانی تجویز کند.
اما اگر فرد در شرایط حاد قرار داشته باشد و زندگی اش در خطر باشد، پزشک ممکن است دریافت پادزهر را تجویز کند. پادزهر ماده ای است که از سم مار و با هدف مقابله با علائم ناشی از ورود زهر مار به بدن، تولید می شود. این ماده از طریق تزریق، به مصدوم داده می شود. هرچه مصدوم پادتن را زودتر دریافت کند، موثرتر خواهد بود.
عوارض طولانی مدت گزش مار
عوارض طولانی مدتی که در افراد مار گزیده بروز می کند بسیار متغیر است. در مورد گزش مارهای غیر سمی، چنانچه زخم تمیز شده و درمان به سرعت انجام شود، می توان گفت هیچ عارضه طولانی مدتی ایجاد نمی شود. در مورد گزش مارهای سمی نیز، اگر قربانی خیلی سریع پس از مارگزیدگی درمان ها مورد نیاز را دریافت کند، عوارض طولانی مدتی ایجاد نخواهد شد. بزرگسالان سالم با مارگزیدگی های خفیف، نسبت به کودکان و کسانی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند یا کسانی که دچار مارگزیدگی شدید شده اند، شرایط بهتری خواهند داشت.
برای در امان ماندن از مارگزیدگی و عوارض آن، فقط کافیست سم مار اسنیک ای وی را انتخاب کنید.
سم کشنده مار اسنیک ای وی
باتشکر از معلوماتی که در اختیار گذاشتین بسیار مفید و عالی .🌹🌹🌹🌹🌹
ارادت